Фазыл Шәех

Шәехов Фердинант Галиәскәр улы (псевдонимы Фазыл Шәех)  1937 елның 19 мартында Әгерҗе районы Иске Кызыл Яр авылында гади колхозчы гаиләсендә туган. Башлангыч мәктәпне туган авылында, тулы булмаган урта мәктәпне Иж-Бубый авылында тәмамлый. 1955-60 елларда Казан авыл хуҗалыгы институтында укып, инженер-механик профессиясен алып чыга. Алабуганың Сельхозтехника бүлегендә инженер, авыл хуҗалыгы белгечләрен хәзерләү мәктәбендә укытучы, арматура заводында өлкән инженер,Әгерҗе авыл хуҗалыгы идарәсендә баш инженер булып эшли. 1968 елның башында грипп белән авырганнан соң өзлегеп сукыр кала. 1976 елда “Якты юл буйлап” дигән күмәк җыентык, 1993 елда “Көзге күкрәү”, 1996 елда “Дала тулпары” дигән шигырь китаплары дөнья күрә. 1993-2000 елларда “Чулман” әдәби-музыкаль иҗат берләшмәсе рәисе. Фазыл Шәех 1997 елдан Татарстан Язучылар әгъзасы.     Фазыл Шәех, чын мәгънәсендә, татарның милләтпәрвәре иде. Татар халкының мөстәкыйльлеген даулап уздырылган җыеннарда, митингларда катнашып, сөйгән халкының горурлыгы, батырлыгы турында укыган шигырьләре, әйткән сүзләре һәр татарны йокысыннан уятырдай, рухи көч-куәт бирердәй иде. Ул үзенең иҗаты белән, милли рухы белән башкаларны да көрәшкә дәште. Аның шигырьләре, мәкаләләре бүгенге һәм киләчәк буынга патриотик тәрбия бирүдә зур әһәмияткә ия булды. 

           Фазыл Шәех китаплары:

  • Шәех Ф. Көзге күкрәү: Осенний гром: лирик һәм сатирик шигырьләр. – Казан: Тат. кит. нәшр., 1993. – 88 б.
  • Шәех Ф. Дала тулпары: Степной скакун: Лирик һәм сатирик шигырьләр. – Чаллы: Мәгърифәт кит.нәшр., 1996. – 240 б.
  • Шәех Ф. Сәяхәтче тиен: Белка-путешественница: Нәниләр өчен шигырьләр. – Алабуга, 2002. – 31 б.
  • Шәех Ф. Егет сүзе: Слово джигита: Шигырьләр. – Казан: Тат. кит. нәшр., 2003. – 127 б.
  • Шәех Ф. Туган якның бер талы: Вербочка родной земли: Шигырьләр. – Казан: Тат. кит. нәшр., 2007. – 205 б.
  • Чулман язлары. – Алабуга, 1997. – 170 б. – (Алабуга шәһәре Чулман әдәби берләшмәсенең I күмәк җыентыгы).

            Фазыл Шәех тормышы һәм иҗаты турында:

  • Дадина Ш. Язлар чәчәкле, көзләр җимешле була // Алабуга Нуры. – 1994. – 21 апрель.
  • Хуҗин Ф. Якты эз калдырган шәхес // Алабуга Нуры. – 2002. – 14 август.
  • Дадина Ш. Кояш яктысына үрелеп // Алабуга Нуры. – 2002. – 30 октябрь.
  • Дадина Ш. Көрәшче милләттәшебез // Алабуга Нуры. – 2006. – 19 август.
  • Мәхмүдов Р. Сагынабыз Шәехне // Алабуга Нуры. – 2007. – 17 март.
  • Галиева Л. Миңа язган шагыйрь булырга  // Алабуга Нуры. – 2007. – 24 март.
  • Хуҗин Ф. Дала тулпары // Алабуга Нуры. – 2012. – 16 март.
  • Дадина Ш. Күңелегез очып килсен безгә Хәтерләтеп сайрар кошларны! // Алабуга Нуры. – 2012. – 4 апрель. 

Тарихыңны эзлим, Алабугам!                             Татар хатынына

Эзлим синдә, Алабугам,                                                              Ялынмыйм да, ялвармыйм да сиңа, 

Тарихың ятмаларын.                                                                   Горур һәм шат татар хатыны,  

Җырлырыңның, моңнарыңның                                                Илгә лаек ирләр исеменнән

Тирәндә ятканнарын.                                                                  Белдерәм тик күңел хакымны.

Мөнәҗәтләр әйтә-әйтә                                                                Җирнең яме, җылылыгы синдә, Моңланам да кичләрен,                                                              Синдә яшәү, сөю яктысы.

Бәетемнең көе белән                                                                    Матур булып үсә синең назда  

Яңара уй-хисләрем.                                                                      Газиз җанның бала атлысы.

Күпме асыл баһадирлар                                                               Чәчәк ата төсле гөлләрем дә

Туды икән җиреңдә?                                                                    Син елмаеп үткән турларда.

Нинди серләр ялкынланып                                                         Милләтемнең куңел матурлыгы,  

Янды икән җилеңдә?!                                                                  Батырлыгы синең кулларда.

Изгеләрең зиратын да                                                                  Их, китмәсә иде иман нуры

Халкын саклый алмаган.                                                             Күзләреңнән, көләч йөзеңнән!

Үткәннәргә дога кылып,                                                              Аяз көннәр аязырак булып

Ярдәм сорыйм Алладан.                                                             Яктырсыннар иде сүзеңнән!

Ерак тарих чорларыннан                                                                                               Фазыл Шаех      

Килми хәтта бер тавыш.

Шуңа әрнү күңелемдә,

Йөрәгемдә гел сагыш.

Милләтемә ниләр калсын                                                  

Ятларның этләреннән?!

Эзлим сине, Алабугам,

Чал тарих битләреннән

Чорлар буйлап эзлим сине,

Борынгы Алабугам!

Язмышында күпме

Күпме ханнар юк булган!

Тапса да бүген галимнәр

Ак мәчетең нигезен,                        

Эзлим әле мин һаман да

Шул заманның изгесен.

Үткәннәрең түрләрендә

Гыйбрәтләр ята сыман.  

Әле синең хәзер генә                                      

Таңнарың ата сыман. 

                  Фазыл Шаех